Karadeniz bölgesinde meydana gelen ve insanlar arasında zehirlenmelere sebep olan güzelavrat otu, hem zararlı hem de faydalı özellikleriyle öne çıkıyor. Bu bitki, yanlışlıkla tüketildiğinde ciddi sağlık sorunlarına yol açsa da, tıpta göz hastalıkları ve mide problemleri gibi çeşitli rahatsızlıkların tedavisinde kullanılıyor.
Ancak ıspanakla karışma ihtimali nedeniyle, bu bitkinin doğru bir şekilde tanınması ve dikkatlice kontrol edilmesi oldukça önemlidir.
ISPANAKLA AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİ
Uzmanlar, güzelavrat otunun ayırt edici yönlerini vurguluyor:
Ispanak, bu bitki ve diğer benzer bitkilerle kolayca karışabilir. Güzelavrat otu, genellikle nemli orman altlarında yetişen, 2 metre kadar boylanabilen otsu veya yarı çalımsı bir bitkidir. Dallı bir gövdeye sahip olan bu bitkinin yaprakları kısa saplı, oval veya eliptik şekildedir ve yumuşaktır. Yapraklarının eni 10 cm, boyu ise 30 cm’ye kadar uzanabilir. Diğer benzer bitkiler ise genellikle Güney ve Batı Anadolu’da, antik kalıntıların çevresinde yetişmektedir. Yapraklar bitkinin tabanında rozet şeklinde bulunur. Hem ıspanak hem de bu bitkiler belirli alkaloidler içerir ve yanlışlıkla tüketildiklerinde zehirlenmelere neden olabilir.
KONTROLLER TARLADA YAPILMALI
Ispanak, ülkemizde birçok bölgede yetişen bir sebzedir ve 40-80 cm arasında boylanabilir. Yaprakları 2-30 cm uzunluğunda ve 1-15 cm genişliğinde olup çeşitlerine göre farklılık gösterebilir. Zehirli bitkilerin yapraklarının ıspanaktan biraz daha ince olduğu söylenebilir. Bu nedenle, karışma riskini azaltmak için üretim aşamasında titiz bir kontrol süreci gereklidir.
İLK BELİRTİ GÖRME BOZUKLUĞU
Güzelavrat otundaki zehirleyici maddelerin dozu, yani tüketilen miktar oldukça kritiktir. Tedavi edici etkileri olmasına rağmen, yanlış dozda kullanımı veya bitkinin fazla miktarda tüketilmesi ölümcül zehirlenmelere yol açabilir.
Zehirlenme durumlarında en belirgin belirtinin ani görme bozukluğu ve gözbebeği büyümesi olduğu saptanmıştır. Bunun yanı sıra, kuru ve kızarmış deride değişiklikler, halüsinasyonlar, ajitasyon, ateş artışı, havale, bilinç kaybı, bayılma, göğüs ağrıları, istemsiz hareketler ve titreme gibi semptomlar gözlemlenebilir. Bu tür vakalar koma, solunum zorluğu ve ölüme kadar ilerleyebilir. Böyle durumlarda, zehirlenmeye neden olan bitkinin hastaneye taşınması doğru teşhis için büyük önem taşır.
İSTANBUL’DA GEÇMİŞTE ZEHİRLENME VAKALARI GÖRÜLMÜŞTÜ
Son yıllarda İstanbul’da, ıspanak ile karışan yabancı bitkiler sebebiyle zehirlenme vakaları yaşanmıştır. İstanbul’da 44, Tekirdağ’da ise 22 kişinin zehirlenmesine yol açan “ıspanak vakaları” ile ilgili olarak İl Tarım Müdürlüğü şu bilgileri paylaşmıştır:
“İl Müdürlüğümüze, İstanbul Halk Sağlığı Müdürlüğü’nden 02.11.2019 tarihinde ıspanak tüketimi sonrası zehirlenme bildirilmiştir. Zehirlenme şüphesiyle sağlık kuruluşlarına başvuranlardan taze ıspanak ve evlerden pişirilmiş ıspanak yemeği numuneleri alınmıştır. Yapılan ileri analizlerde, ıspanak içerisinde tespit edilen yabancı otlar nedeniyle yoğun miktarda atropin ve skopalamin maddeleri bulunmuştur.”
KAYNAK
Zerrin Turan, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Süt Teknolojisi bölümünü tamamlayarak süt ürünleri üretim süreçlerinin iyileştirilmesi üzerine uzmanlaştı. Mezuniyet sonrasında Ankara’daki çeşitli süt fabrikalarında kalite kontrol uzmanı olarak çalıştı ve ürün kalitesini artırmaya yönelik projelere liderlik etti. Zerrin, ileride süt teknolojisi alanında daha ileri düzeyde araştırmalar yapmayı ve akademik kariyerine devam etmeyi planlıyor.
